Επισήμως το Πανεπιστήμιο του Παλέρμο ιδρύθηκε το 1806, αλλά οι ρίζες του χρονολογούνται από το 1498, όταν διδάσκονταν στην πόλη η ιατρική και η νομική επιστήμη. Αργότερα, από το β΄ μισό του 16ου αιώνα, από την έδρα τους στο Collegio Massimo al Cassero, οι Ιησουίτες έδιναν πτυχία στη θεολογία και τη φιλοσοφία.
Το 1767 οι Ιησουίτες εκδιώχθηκαν από τον βασιλιά Φερδινάνδο Α΄ των Δύο Σικελιών, ωστόσο 37 έτη αργότερα, το 1804, επέστρεψαν για να αναλάβουν και πάλι το ίδρυμά τους, που στο μεταξύ είχε μετατραπεί στη «Βασιλική Ακαδημία» (Regia Accademia). Τότε ο Φερδινάνδος, μετανιωμένος, απεφάσισε να δώσει μια καλύτερη έδρα στην Ακαδημία, μετακομίζοντάς την στη μονή των Θεατίνων Πατέρων, δίπλα στον ναό του Αγίου Ιωσήφ (Σαν Τζουζέππε), και σύντομα η Ακαδημία επανιδρύθηκε ως «Πανεπιστήμιο του Παλέρμο».
Μετά την ενοποίηση της Ιταλίας το 1860, το Πανεπιστήμιο εκσυγχρονίσθηκε υπό την ώθηση του χημικού Στανισλάο Κανιτζάρο και του υπουργού Δημόσιας Παιδείας Μικέλε Αμάρι, λαμβάνοντας λίγο-πολύ τη σημερινή του μορφή. Από το 1984 το κύριο κτήριο του Πανεπιστημίου, που στεγάζει την πρυτανεία, είναι το Παλάτσο Κιαραμόντε-Στέρι, ένα από τα σημαντικότερα ιστορικά κτήρια στο Παλέρμο, που ανεγέρθηκε το 1307. Λιγο παραπέρα, σε γη που ανήκε πρωτύτερα στους Κιαραμόντε, ο Βοτανικός Κήπος του Παλέρμο αποτελεί ένα ακόμα στολίδι του Πανεπιστημίου.
Σήμερα το ίδρυμα έχει αναπτυχθεί ώστε να έχει περίπου 50 χιλιάδες φοιτητές και φοιτήτριες, αλλά και να διεξάγει έρευνα σε όλα τα βασικά επιστημονικά πεδία. Μετά το 2000, το πανεπιστήμιο έχει λάβει ενεργό μέρος σε διεθνή προγράμματα συνεργασίας.
____________________________
Κατάταξη Πανεπιστημίου:
Το Πανεπιστήμιο του Παλέρμο κατατάσσεται στην τέταρτη θέση στην Ιταλία σύμφωνα με την κατάταξη που δημοσίευσε το Censis.
«Είμαι ιδιαίτερα ικανοποιημένος για αυτό το ξεκάθαρο άλμα προς τα εμπρός του Πανεπιστημίου μας στην κατάταξη των μεγάλων Πανεπιστημίων – δήλωσε ο Πρύτανης του Πανεπιστημίου του Παλέρμο, Μάσσιμο Μιντίρι. – Η μετάβαση από την έβδομη θέση του 2023 στην τέταρτη φέτος είναι ένα εξαιρετικό αποτέλεσμα που επιβραβεύει το έργο της Διοίκησής μας και πιστοποιεί την ανταγωνιστικότητα και την ελκυστικότητα του UniPa».
Το Πανεπιστήμιο του Παλέρμο ανεβαίνει, λοιπόν, στην κατάταξη με σκορ 83,8. Τις τρεις πρώτες θέσεις καταλαμβάνουν το Πανεπιστήμιο της Πάδοβας (πρώτο με 89,5), ακολουθούμενο από το Πανεπιστήμιο της Μπολόνια και τη Σαπιέντσα της Ρώμης, με σκορ 87,5 και 84,3 αντίστοιχα.
«Σημαντικές – αναφέρεται σε ανακοίνωση του UniPa – ήταν οι επενδύσεις που πραγματοποιήθηκαν για την παροχή στους φοιτητές και στις φοιτήτριες καινοτόμας διδασκαλίας, χάρη στη δημιουργία νέων αιθουσών εξοπλισμένων με προηγμένες τεχνολογίες, καθώς και για τις υποδομές, με ιδιαίτερη έμφαση στα εργαστήρια, στον εκσυγχρονισμό των εγκαταστάσεων, αλλά και στους κοινόχρηστους χώρους και στους τόπους συγκέντρωσης».
Επιβραβεύτηκε επίσης η προσπάθεια των τελευταίων ετών για τη μείωση των εγκαταλείψεων σπουδών και την αποτροπή της φυγής φοιτητών και φοιτητριών προς τα Πανεπιστήμια του βορρά.